Do gabinetów lekarskich i fizjoterapeutycznych coraz częściej zgłaszają się pacjenci z dolegliwościami w okolicach stawu nadgarstkowego. Uskarżają się na drętwienie i bóle kciuka i palców: wskazującego, środkowego ora połowy serdecznego, nasilające się w nocy. Takie symptomy wskazywać mogą na neuropatię uciskową nerwu pośrodkowego (zespół cieśni nadgarstka), która jest stanem chorobowym wynikającym z długotrwałego ucisku tegoż nerwu w kanale nadgarstka. Stan ten jest następstwem wielokrotnych, powtarzalnych ruchów i czynności ręki dominującej.

 Osobami narażonymi na wystąpienie zespołu cieśni nadgarstka są:
– pracownicy biurowi (pisanie na klawiaturze, długotrwała praca z użyciem myszki komputerowej),
– pracownicy fizyczni (budowlańcy, osoby pracujące przy taśmie produkcyjnej),
– muzycy grający na instrumentach,
– osoby wykonujące często drobne prace ręczne.

Predysponujące do neuropatii uciskowej nerwu pośrodkowego są kobiety w ciąży (efekt obrzęku struktur w kanale nadgarstka), osoby chorujące na cukrzycę, dnę moczanową, niedoczynność tarczycy, z niedoborem witaminy B12 i B6. Zespół cieśni nadgarstka pojawić się może także po złamaniach w obrębie stawu nadgarstkowego, przy występujących nieprawidłowych strukturach w kanale nadgarstka (tłuszczaki, gangliony, przerośnięty troczek), przy RZS, przy zmianach zwyrodnieniowych, zwłóknieniach czy zwapnieniach.

W początkowym okresie choroby bóle występują tylko w nocy. Pojawia się drętwienie i mrowienie palców, brak czucia w opuszkach palców. Objawy te nasilają się w pozycji uniesienia ręki do góry, a zmniejszają, gdy ręka zostanie opuszczona w dół.W późniejszym okresie ból i drętwienie pojawiają się coraz częściej i zaczynają pojawiać się także w dzień.
Do tego dochodzą:

– ograniczenie możliwości wykonywania precyzyjnych ruchów (np. zapinanie guzików),
– ograniczona możliwość zaciśnięcia dłoni w pięść,
– osłabienie chwytu (trudność utrzymania np. kubka z kawą, wypadanie z dłoni trzymanych przedmiotów),
– zanik mięśni kłębu kciuka (widoczne wyszczuplenie dłoni w tym miejscu).

Ważne jest to, by przy pierwszych niepokojących objawach zgłosić się do lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty, gdyż nieleczony zespół cieśni nadgarstka doprowadzić może do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu.

Diagnostyka opiera się na dokładnym wywiadzie medycznym obejmującym pytania o charakter dolegliwości, czas ich trwania i okoliczności w jakich występują. Podstawową diagnostyką jest badanie przewodnictwa nerwowego i wykonanie testów funkcjonalnych (test Phalena i Tinela) uzupełnionych badaniem USG.

Test Phalena:
– zegnij dłoniowo nadgarstki (palce skierowane do dołu),
– złącz przed sobą część grzbietową dłoni (całe dłonie muszą przylegać do siebie- od nadgarstka do czubków palców),
– wytrzymaj w tej pozycji ok 2 min,
– wystąpienie bólu i mrowienia w dłoni, w kciuku, w palcu wskazującym i środkowym świadczy o wyniku dodatnim testu.

Test Tinela:
– połóż dłoń i przedramię na stole,
– dłoń odwróć do góry stroną wewnętrzną,
– opuszkami palców drugiej ręki opukuj okolice nadgarstka i nerwu pośrodkowego,
– wystąpienie bólu promieniującego do końca palców świadczy o wyniku dodatnim testu.

Leczenie cieśni nadgarstka obejmuje techniki nieoperacyjne i operacyjne.

Leczenie zachowawcze ukierunkowane jest na:
– unikanie ruchów, które powodują bolesności,
– odpoczynek,
– unieruchomienie stawu nadgarstkowego w specjalnej ortezie, która chronić będzie nerw pośrodkowy przed uciskiem,
– stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych,
– rehabilitację celowaną na rozluźnienie tkanek, ich regenerację i ułatwienie wykonywania ręką czynności dnia codziennego poprzez zastosowanie terapii manualnej, neuromobilizacji nerwu pośrodkowego, masażu funkcjonalnego mięśni przedramienia (głównie mięśni zginaczy przedramienia), ćwiczenia stabilizacyjne z wykorzystaniem różnych przedmiotów (piłeczki, ściskacze, taśmy oporowe),
-kinesiotaping,
– fizykoterapię: fala uderzeniowa (regeneracja uciśniętego nerwu), krioterapia, jonoforeza, ultradźwięki, ciepłolecznictwo, masaże wirowe.

Niestety rehabilitacja jest często tylko czasowym rozwiązaniem i w miarę postępu choroby może być już elementem niewystarczającym i w takim wypadku lekarz ortopeda może zalecić leczenie operacyjne polegające na odbarczeniu nerwu pośrodkowego. Pamiętać należy, że każdy zabieg chirurgiczny wymaga rekonwalescencji, w czasie której wymaga się przez okres 6-8 tygodni oszczędzania ręki (nie wolno nosić ciężkich przedmiotów, obciążać operowanej kończyny). W odpowiednim czasie ( decyzję podejmuje lekarz ortopeda) wdraża się rehabilitację, której celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawienie funkcji ręki i mobilizacja blizny pooperacyjnej. Plan rehabilitacji dobierany jest indywidualnie i dostosowany do możliwości pacjenta i uwzględnia m.in. ćwiczenia ruchowe nadgarstka, neuromobilizacje, masaże i zabiegi fizykalne.

Nieodzownym elementem naszego codziennego funkcjonowania powinna być profilaktyka, która stosowana systematycznie daje szansę niedopuszczenia do rozwoju zespołu cieśni nadgarstka. Osoby zagrożone tą chorobą w swojej pracy zawodowej powinny zadbać o jej ergonomię.

Wskazane jest:
– by w ciągu dnia (4-5 razy) wykonywać krótkie przerwy w pracy w celu wykonania prostych ćwiczeń rozciągających mięśnie przedramion i dłoni oraz poprawiających ukrwienie mięśni stawu nadgarstkowego,
– przy pracy na komputerze kąt zgięcia w stawie łokciowym wynosił 90 stopni, a cały nadgarstek leżał na stole (nie wolno opierać go na krawędziach biurka) i był wsparty na wyprofilowanej podkładce.