Wady postawy u dzieci i młodzieży

Do gabinetów lekarzy ortopedów i fizjoterapeutów trafiają coraz częściej dzieci z wadami postawy. Dzisiejszy tryb życia dzieci i młodzieży daleki jest od ideału. Dowożenie samochodami do szkoły, zwolnienia z zajęć WF, spędzanie wielu godzin w szkole w niedostosowanych ławkach, wypełnianie wolnego czasu graniem na komputerze i oglądaniu telewizji powoduje, że aparat ruchu młodego człowieka staje się coraz słabszy. Przyglądając się naszym dzieciom coraz częściej widzimy charakterystyczne wysunięcie głowy i barków do przodu, obniżenie jednego ramienia czy wykoślawienie butów do wewnątrz.

Nieprawidłowości w aparacie ruchu powodują niestety także nieprawidłowe funkcjonowanie organizmu młodego człowieka- chodzenie sprawia dyskomfort, dziecko szybciej męczy się na zajęciach WF, a nieleczone wady doprowadzają w konsekwencji do zniekształceń, które w wieku dorosłym szybko odezwą się bólami kręgosłupa, kolan, czy stóp.

Do najczęściej pojawiających się wad należą: plecy okrągłe, boczne skrzywienia kręgosłupa, koślawość kolan i stóp, raz płaskostopie podłużne.

Przyczyny pojawienia się wad postawy:
– obniżenie napięcia mięśni,
– wady wzroku,
– wady słuchu,
– nawyki w utrzymywaniu nieprawidłowej postawy podczas stania czy siedzenia,
– częste infekcje,
– nieprawidłowe odżywianie,
– utrzymywanie dziecka w pozycjach, do których jego organizm jeszcze nie dojrzał (zmuszanie niemowlaka do siedzenia, do wstawania, do chodzenia),
– nieprawidłowe pozycje dziecka w czasie karmienia, podczas leżenia czy noszenia na rękach,
– używanie chodzików,
– nieprawidłowe obuwie.

Plecy okrągłe (hiperkifoza piersiowa)

Charakterystyczną ich cechą jest pogłębienie kifozy piersiowej, czyli nadmierne wygięcie kręgosłupa ku tyłowi. W wadzie tej dochodzi do osłabienia i zwiększonego naciągnięcia mięśni grzbietu i mięśni ściągających łopatki, protrakcji (wysunięcia) głowy i barków do przodu i przykurczu mięśni klatki piersiowej. Konsekwencją wadliwej postawy będzie upośledzenie funkcji oddechowej doprowadzającej do zwiększonego ryzyka chorób układu oddechowego: spłycenia oddechu i niekontrolowanych napadów duszności. Wysunięcie głowy i barków do przodu powoduje ucisk na przebiegające w obrębie szyi naczynia krwionośne doprowadzające krew do mózgu co z kolei skutkuje dolegliwościami bólowymi, zawrotami w głowie, obniżoną koncentracją i stałym uczuciem zmęczenia. Ponadto zmniejsza się ruchomość stawów ramiennych, żeber, a także pojawiają się problemy z układem trawiennym.

Celem rehabilitacji jest rozciągnięcie mięśni przykurczonych oraz wzmocnienie mięśni

osłabionych, zwiększenie ruchomości klatki piersiowej, oraz kształtowanie nawyku utrzymania prawidłowej postawy.

Program rehabilitacji powinien być dobrany indywidualnie do każdego dziecka z wykorzystaniem pełnego wachlarzu dostępnych metod z kinezyterapii, fizykoterapii, masażu, terapii manualnej czy kinesiotapingu.

Boczne skrzywienia kręgosłupa

Są odchyleniem od osi anatomicznej całego kręgosłupa lub jego odcinka w płaszczyźnie czołowej. Zniekształcenia obejmują także często klatkę piersiową, miednicę, kończyny dolne i narządy wewnętrzne. W bocznych skrzywieniach kręgosłupa dochodzi do zaburzeń równowagi w napięciu i sile mięśni, których rola polega na utrzymaniu prawidłowego ustawienia, zrównoważenia i ruchomości kręgosłupa. Pamiętać należy, że osłabienie mięśni przykręgosłupowych po jednej stronie pociąga za sobą zwiększenie napięcia po jego drugiej stronie doprowadzając do powstania asymetrii.

Objawy, które powinny zaniepokoić Rodziców:
– asymetria w ustawieniu barków,
– obniżenie i odstawanie od tułowia jednej łopatki,
– asymetria trójkątów taliowych,
– garb żebrowy widoczny w pozycji skłonu do przodu,
– skrócenie jednej kończyny dolnej.

Boczne skrzywienia kręgosłupa wywoływane są różnymi przyczynami i w zależności od nich można je podzielić na:
– skrzywienia czynnościowe- powstają np. z powodu skrócenia jednej kończyny dolnej, przykurczu w stawie krzyżowo- biodrowym,
– skrzywienia strukturalne- powstają w wyniku zmian w budowie kręgów,
– skrzywienia idiopatyczne- samoistne, w których nie można określić przyczyny.

Dziecko ze stwierdzonym bocznym skrzywieniem kręgosłupa musi być bezwzględnie objęte opieką przez lekarza ortopedę i fizjoterapeutę. Leczenie bocznych skrzywień kręgosłupa nie jest łatwe, więc im szybciej podejmie się pracę ze schorzeniem, tym większa szansa powodzenia.

Celem rehabilitacji w bocznych skrzywieniach kręgosłupa jest wyrównanie skrzywienia, wyrównanie asymetrii mięśniowej i likwidacja czynników nasilających jego skrzywienie (wyrównanie skrótu kończyny dolnej, usunięcie przykurczów więzadeł i mięśni).

Każde skrzywienie kręgosłupa wymaga indywidualnej pracy z pacjentem z dostosowaniem terapii do możliwości dziecka, do wielkości, rodzaju i przyczyny skrzywienia.

W rehabilitacji bocznych skrzywień kręgosłupa fizjoterapeuta może zastosować:
– ćwiczenia korekcyjne,
– terapię metodą FITS,
– trójpłaszczyznową terapię skolioz,
– terapię manualną,
– zajęcia na basenie,
– fizykoterapię,
– kinesiotaping.

Koślawość kolan

Jest wadą, w której oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz tzn., że przy złączonych i wyprostowanych kolanach między kostkami wewnętrznymi tworzy się odstęp.

Koślawość kolan jest najczęściej wadą nabytą i jest efektem przeciążenia szybko rosnących kości przy znacznie słabszym układzie mięśniowo- więzadłowym. W wadzie tej charakterystyczne jest:
-rozciągnięcie więzadła pobocznego piszczelowego i mięśni: półścięgnistego, półbłoniastego, krawieckiego i przyśrodkowej głowy mięśnia czworogłowego,
– skrócenie więzadła pobocznego strzałkowego i przykurczu mięśnia dwugłowego uda i pasma biodrowo- piszczelowego.

Koślawość kolan jest fizjologiczna u dzieci w wieku 2-7 lat o ile nie przekracza 4-5 cm odstępu mierzonego centymetrem między kostkami przyśrodkowymi.

Większą szansę na powstanie koślawości kolan mają te dzieci, które:
– mają obniżone napięcie mięśniowe,
– mają nadwagę,
– w czasie zabawy siedzą w siadzie klęcznym między piętami, z podudziami i stopami skierowanymi na zewnątrz,
– szybko rosną,
– przebyły krzywicę,
– mają wady stóp.

Leczenie koślawości kolan powinno odbywać się pod nadzorem lekarza ortopedy i fizjoterapeuty. Ważne jest, by na wstępie określić czy mamy jeszcze do czynienia z fizjologią, czy już z wadą kolan.

Rehabilitacja opierać się będzie na:
– doborze obuwia profilaktycznego,
– ewentualnej korekcji tzw. obcasem Thomasa, którego wysokość dopiera się w zależności od wielkości wady,
– ćwiczeniach rehabilitacyjnych, których celem jest wzmocnienie rozciągniętych więzadeł i mięśni,
– nauce poprawnego siadania i stania.

Dzieci z koślawością kolan powinny unikać stania w rozkroku, siadania na piętach z podudziami i stopami skierowanymi na zewnątrz, uprawiania sportów przeciążających w długotrwały sposób kończyny dolne. W przypadku występowania nadwagi ważna jest redukcja wagi, najlepiej pod kontrolą lekarza dietetyka.

Dzieci z koślawością kolan mają tendencję do stawania w rozkroku, a to powoduje zwiększenie obciążenia na wewnętrzne brzegi stóp co automatycznie utrudnia prawidłowe kształtowanie się sklepienia podłużnego w stopach. Dlatego też koślawość kolan bardzo często łączy się ze stopą płasko- koślawą.

Stopa płaska i płasko- koślawa

Stopa prawidłowa w warunkach statycznych opiera się o podłoże 3 punktami ( głową I i V kości śródstopia i guzem piętowym), od strony przyśrodkowej ma widoczny łuk podłużny, a pięta oglądana od tyłu jest przedłużeniem łydki.

U dzieci najczęściej do czynienia mamy z płaskostopiem czynnościowym, które związane jest niewydolnością układu mięśniowo- więzadłowego i koślawością pięt. Koślawość pięt to wada, w której pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym. Dziecko przy takiej wadzie zdziera obcas buta po stronie wewnętrznej.

Przyczyny powstania stopy płaskiej i płasko-koślawej:
– obniżone napięcie mięśniowe,
– brak odpowiedniej ilości ruchu,
– siedzący tryb życia,
– nadwaga,
– nieodpowiednie obuwie.

Korekcja wad stóp odbywać powinna się pod okiem fizjoterapeuty, który ustali plan leczenia uzależniony od rodzaju wady, jej etiologii i wieku dziecka. Działanie korekcyjne ukierunkowane powinno być na przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych, wyrobienie nawyku prawidłowego ustawiania i obciążania stóp i wzmocnienie osłabionych mięśni. Wsparciem działań rehabilitacyjnych jest noszenie odpowiedniego obuwia, a w razie potrzeby indywidualnych wkładek ortopedycznych. Sama wkładka ortopedyczna nie zapewni skorygowania wad stóp, ale da możliwość utrzymania efektów rehabilitacji i przeciwdziałać będzie pogarszaniu się deformacji.

Systematyczne badania dzieci w gabinetach ortopedycznych i fizjoterapeutycznych są nieodzowną profilaktyką, która jest ważnym elementem w rozwoju dzieci. Wcześniej wykryte wady dają możliwość ich korekty, a tym samym uchronią dzieci przed pogłębianiem i utrwalaniem nieprawidłowości, a w przyszłości przed bólami od strony układu ruchu.