Kolano jest największym stawem w organizmie człowieka łączącym udo z podudziem. Na przodzie stawu znajduje się rzepka, która pełni funkcję ochronną. Staw kolanowy to staw zawiasowo-obrotowy odpowiadający za ruchy wykonywane podczas codziennej aktywności życiowej i uprawianych sportów. Pełni funkcję utrzymania ciężaru ciała i stabilizacji postawy. Otaczające staw kolanowy więzadła i chrząstki pełnią funkcję stabilizującą i wspierającą kolano nie pozwalając na poruszanie nim na boki.

Endoproteza jest sztucznym stawem wszczepianym w miejscu zniszczonych tkanek stawowych. Może być całkowita lub częściowa. Całkowity implant wszczepiany jest wtedy, gdy zniszczeniu uległa cała powierzchnia stawowa kości udowej, piszczelowej i rzepki. Endoproteza częściowa polega z kolei na wymianie najmocniej uszkodzonej powierzchni stawowej po jednej stronie kolana.

Najczęstszą przyczyną wymiany kolana na sztuczny są zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe, gdy wykorzystano już wszystkie metody leczenia zachowawczego, oraz gdy naturalne struktury stawu kolanowego uległy zniszczeniu w wyniku urazu.

Zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się wraz z wiekiem, a czynnikami sprzyjającymi ich powstanie są:

– nadwaga,
– siedzący tryb życia,
– styl pracy, w którym przebywa się długotrwale w pozycji klęczącej lub stojącej z dużym obciążaniem nóg,
– przebyte urazy kończyn dolnych,
– zaawansowane zmiany w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów,
– osłabienie mięśni otaczających staw kolanowy,
– wady kolan (szpotawość, koślawość, niestabilność),
– zaburzenia osi kończyny dolnej uwarunkowane genetycznie,
– niektóre dyscypliny sportowe (taniec, podnoszenie ciężarów, piłka nożna, zapasy).

Rehabilitację dzielimy na:

– przedoperacyjną,
– pooperacyjną.

Celem rehabilitacji przedoperacyjnej jest rozluźnienie tkanek miękkich otaczających staw kolanowy i wzmocnienie mięśni jego okolicy. Ponadto przed zabiegiem warto nauczyć się wstawania z łóżka, wstawania z krzesła, prawidłowego chodzenia o kulach ortopedycznych i balkoniku, wchodzenia i schodzenia ze schodów, wsiadania i wysiadania z samochodu.

Rehabilitacja pooperacyjna zaczyna się już w pierwszym dniu po zabiegu i trwa do odzyskania pełnej sprawności (3-6 miesięcy). Plan rehabilitacji układany jest przez doświadczonego fizjoterapeutę i dostosowywany indywidualnie do możliwości pacjenta z uwzględnieniem jego wieku i chorób współistniejących przy ścisłej współpracy z prowadzącym lekarzem ortopedą.

Celem rehabilitacji pozabiegowej jest zmniejszenie dolegliwości bólowych,  zwiększenie zakresu ruchomości w stawie, odbudowa siły mięśniowej, poprawa sprawności i przywrócenie prawidłowego chodu i możliwości utrzymania równowagi.

W pierwszej dobie po zabiegu, a także przez cały okres pobytu w szpitalu priorytetem są ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe. Celem ćwiczeń oddechowych jest minimalizacja ryzyka wystąpienia zapalenia płuc i pooperacyjnej niedodmy. Działanie przeciwzakrzepowe polega na wykonywaniu najprostszych ćwiczeń w łóżku: napinanie mięśni łydek, pośladków i ud, unoszeniu pośladków. Ponadto podejmuje się z pacjentem ćwiczenia przy użyciu tzw. szyny CPM, która wykonuje ruchy kończyny.

W zależności od stanu pacjenta i jego indywidualnych możliwości wprowadza się jak najszybciej pionizację i chodzenie przy użyciu kul ortopedycznych lub balkonika. Po opanowaniu tej umiejętności wprowadza się ćwiczenia wchodzenia i schodzenia ze schodów w myśl zasady- wchodzenie zaczyna się od zdrowej nogi, schodzenie natomiast od nogi operowanej. Ćwiczenia te są znakomitym elementem uzupełniającym rehabilitację, której celem jest wzmocnienie siły mięśniowej i wytrzymałości pacjenta.

Ważnym elementem rehabilitacji pooperacyjnej są ćwiczenia sensomotoryczne, które wspomagają odbudowę czucia powierzchownego i głębokiego w operowanej okolicy.

Dalsza rehabilitacja odbywa się w warunkach ambulatoryjnych i celowana jest na:

– ćwiczenia wzmacniające mięśnie dwugłowy i czworogłowy uda,
– ćwiczenia oporowe z wykorzystaniem taśm rehabilitacyjnych,
– mobilizację blizny pooperacyjnej,
– spacery po równym i twardym podłożu w odpowiednio dopasowanym obuwiu,
– jazdę na rowerze stacjonarnym.

Zabieg wymiany stawu kolanowego na sztuczny jest czasami jedynym rozwiązaniem umożliwiającym powrót do życia bez bólu, do aktywnego trybu spędzania czasu, do realizowania swoich pozazawodowych pasji- spacer, taniec, sport, jazda na rowerze czy wspinaczki górskie.

Prawidłowo prowadzona rehabilitacja przed i pooperacyjna jest niezbędnym elementem do osiągnięcia sukcesu, dlatego przed podjęciem decyzji o operacji warto wraz z zespołem specjalistów (lekarz ortopeda, rehabilitant, dietetyk) ustalić plan działania przed i po zabiegu i dodatkowo w miarę możliwości wyeliminować czynniki utrudniające szybki powrót do pełnej sprawności.