Staw biodrowy jest jednym z największych stawów w organizmie człowieka. To staw kulisty utworzony przez głowę kości udowej oraz panewkę stawu biodrowego kości miednicznej. Zadaniem jego jest przenoszenie ciężaru ciała z tułowia na kończyny dolne i umożliwienie ich ruchomości.

Endoprotezoplastyka (alloplastyka, endoplastyka) jest zabiegiem polegającym na wczepieniu protezy w zamian za zmieniony chorobowo staw biodrowy. Wymiana stawu biodrowego umożliwia przywrócenie jego utraconych funkcji (poruszanie się, podnoszenie ciężarów, aktywność sportową) i  zniesienie uciążliwego bólu utrudniającego normalne funkcjonowanie.

Przyczyny wymiany stawu biodrowego na sztuczny:
– zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe,
– złamanie kości udowej,
– złamanie w okolicy krętarza,
– znacznie rozwinięte zmiany chorobowe w wyniku przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Po zabiegu operacyjnym niezbędna jest rehabilitacja, której celem jest przede wszystkim uzyskanie możliwie pełnej sprawności. Rehabilitacja koniecznie prowadzona powinna być pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty i indywidualnie dostosowana do pacjenta z uwzględnieniem przyczyny wstawienia protezy biodra, wieku i kondycji pacjenta, oraz współistniejących chorób.

Celem rehabilitacji jest:
– wzmocnienie mięśni,
– poprawa koordynacji ruchowej,
– zwiększenie ruchomości stawu i ogólnej sprawności całego organizmu,
– nauka utrzymania równowagi

Rehabilitację dzielimy na okres:
– przedoperacyjny,
– pooperacyjny wczesny,
– pooperacyjny późny.

OKRES PRZEDOPERACYJNY

Celem rehabilitacji w tym okresie jest:
– poprawa ogólnej sprawności,
– wzmocnienie mięśni obręczy barkowej i kończyn dolnych (przygotowanie do chodzenia przy balkoniku i za pomocą kul ortopedycznych),
– zmniejszenie przykurczy w stawach biodrowych,
– nauka chodzenia przy balkoniku i poruszania się o kulach,
– nauka leżenia, siedzenia, wstawania z łózka, z krzesła, korzystania z wanny, prysznica i toalety.

OKRES POOPERACYJNY WCZESNY

Celem rehabilitacji jest:
– zapobieganie wysiękom,
– zapobieganie powikłaniom krążeniowo- oddechowym,
– zapobieganie zmniejszeniu siły mięśniowej i ograniczeniu zakresu ruchomości w stawach.

W pierwszych 2-3 dobach po operacji zaleca się pacjentowi wykonywanie ćwiczeń oddechowych służących poprawie wentylacji płuc. Zadaniem fizjoterapeuty jest nauczenie pacjenta odpowiedniego ułożenia nogi operowanej, która powinna być w lekkim zgięciu  (ok. 20 stopni) i odwiedzeniu w stawie biodrowym (do ok. 30 stopni). W tym czasie noga powinna także znajdować się w szynie w tzw. ułożeniu pośrednim, które chronić będzie operowany staw przed zwichnięciem.

W okresie tym pacjent powinien wykonywać:

– ćwiczenia czynne odcinków nieobjętych zabiegiem. Są to: zginanie i prostowanie w stawie skokowym w pozycji leżącej na plecach z nogami lekko od siebie odsuniętymi, rotacje stopy w stawie skokowym (ruch stopy do wewnątrz i na zewnątrz), zginanie stawu kolanowego z oparciem stopy o łózko

– napinanie mięśni pośladkowych i mięśnia czworogłowego uda

Pamiętajmy: ćwiczenia wykonywać należy ostrożnie, bez wywoływania bólu, w seriach po 10 powtórzeń, 3-4 razy dziennie.

WAŻNE:

– nie wolno zginać nogi w stawie biodrowym powyżej 90 stopni

– nie wolno krzyżować nóg

– nie wolno wykonywać ruchów rotacyjnych operowaną nogą

W 2-3 dobie po operacji następuje stopniowa pionizacja i możliwe są już delikatne ćwiczenia przy poręczy łózka. Pacjent pod nadzorem fizjoterapeuty może wykonywać: podnoszenie kolana do wysokości swojego pasa, odwodzenie do boku w stawie biodrowym przy zachowaniu wyprostowanej nogi, prostowanie nogi do tyłu.

Po osiągnięciu stabilnej pozycji stojącej (powinno to nastąpić w 4 dobie po operacji) podejmuje się próby chodzenia najpierw przy balkoniku, potem przy pomocy kul ortopedycznych. Kolejnym etapem będzie nauka wchodzenia i schodzenia po schodach z zachowaniem zasady, że wchodzimy zdrową nogą, a schodzimy nogą operowaną.

OKRES POOPERACYJNY PÓŹNY

W okresie tym prowadzić należy z pacjentem dalszą rehabilitację ukierunkowaną na wzmocnienie mięśni, zwiększenie zakresu ruchomości w stawach, poprawę ogólnej kondycji i naukę wykonywania czynności dnia codziennego.
Wprowadza się ćwiczenia oporowe we wszystkich płaszczyznach ruchu (zginanie, prostowanie, odwodzenie) z wykorzystaniem głównie taśm rehabilitacyjnych. W okresie tym wykonuje się także terapię tkanek miękkich kierowaną m.in. na mobilizację blizny pooperacyjnej.

W późniejszym etapie wprowadza się pływanie i jazdę na rowerze, która jest nieodzownym elementem wpływającym na zwiększenie siły mięśniowej i poprawę ruchomości w stawie kolanowym i biodrowym. Dostosowując rower pamiętajmy, aby siedzenie ustawić tak, aby cała podeszwowa strony stopy , przy prawie całkowicie wyprostowanym kolanie, opierała się na pedale. Rozpoczęcie jazdy na rowerze stacjonarnym powinno zacząć się od pedałowania do tyłu. Po opanowaniu tej umiejętności można przejść do pedałowania do przodu.

Ważne jest także dostosowanie mieszkania:
– uchwyty ścienne w okolicy toalety, wanny, prysznica,
– specjalnie dostosowane krzesełko  pod prysznic lub ławeczka do wanny,
– nakładka na muszlę klozetową, która ułatwiać będzie wstawanie i siadanie i ochroni operowany staw przed zginaniem go powyżej kąta prostego,
– maty antypoślizgowe,
– usunięcie z podłogi wszystkich elementów przez które można się potknąć (kable, dywaniki).

Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego trwać może wiele miesięcy. W okresie tym pamiętać należy o tym, by:
– nie zginać nogi w stawie biodrowym powyżej kąta 90 stopni przez okres 4 miesięcy po zabiegu,
– nie krzyżować nóg,
– nie wykonywać skrętów tułowia,
– nie rotować operowanej nogi pod obciążeniem,
– unikać podskoków, biegania, przysiadów, dźwigania ciężarów, schylania się.

Prawidłowo prowadzona rehabilitacja przed i po zabiegowa jest niezbędnym elementem umożliwiającym powrót do życia w pełnej sprawności. Przed podjęciem decyzji o operacji warto wcześniej skonsultować się z fizjoterapeutą w celu oceny funkcjonalnej całego aparatu ruchu, by jeszcze przed zabiegiem wyeliminować współistniejące problemy ortopedyczne i wdrożyć etap leczenia przedoperacyjnego. Pominięcie jakiegokolwiek etapu rehabilitacji może skutkować nieodwracalnymi zmianami w aparacie ruchu.