Cukrzyca

Cukrzyca jest schorzeniem spowodowanym defektem wydzielania insuliny i/lub odpornością tkanek na działanie insuliny. Obejmuje wiele układów i narządów.

Wyróżniamy cukrzycę:

–  typu 1- insulina niezbędna jest do przeżycia ze względu na brak jej wytwarzania w organizmie,
–  typu 2- insulina konieczna jest do kontroli metabolizmu ze względu na nieefektywne wykorzystanie własnej insuliny,
–  ciążową- jest efektem nietolerancji węglowodanów, która powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 1 zwana też cukrzycą INSULINOZALEŻNĄ jest przewlekłą chorobą metaboliczną, w której uszkodzeniu ulegają komórki trzustki produkujące insulinę.  Insulina jest hormonem odpowiedzialnym za wzrost i rozwój każdego organizmu. Dzięki niej organizm może przyswajać posiłki. Insulina umożliwia wnikanie glukozy do wnętrza komórek powodując obniżenie jej poziomu we krwi. Uszkodzenie zdrowej trzustki doprowadza do stanu, w którym organizm nie jest w stanie produkować hormonu insuliny, a to w konsekwencji prowadzi do zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi, czyli tzw. hiperglikemii.

Cukrzyca typu 1 stanowi ok 8% wszystkich zachorowań. Chorują najczęściej dzieci i młodzież oraz osoby przed 30 rokiem życia. Najwięcej zachorowań przypada między 10-12 rokiem życia, oraz między 16-19 rokiem życia.

Objawy:
– częste oddawanie moczu, także w nocy,
– nasilone pragnienie, które bardzo ciężko zaspokoić,
– spadek masy ciała pomimo dużego apatytu,
– ogólne osłabienie i senność,
– spadek aktywności psychofizycznej (np. dzieci nie mają ochoty na zabawę, na naukę),
– rozdrażnienie prowadzące często do wybuchów agresji,
– sucha i szorstka skóra,
– odwodnienie organizmu,
– mdłości, wymioty,
– bóle brzucha,
– przyspieszony, głęboki oddech,
– nieprzyjemny zapach z ust przypominający aceton,
– uczucie suchości w ustach,
– zimne palce nawet w czasie wysokich temperatur.

Choroba rozwija się  dość szybko, a to oznacza, że objawy mają bardzo często gwałtowny charakter. Pamiętać należy, że nieleczona cukrzyca typu 1 może doprowadzić do śmierci dlatego ważna jest diagnostyka przy pojawiających się pierwszych, niepokojących objawach. Diagnostyka opiera się na badaniu cukru we krwi (poziom cukru często wtedy jest powyżej 200 mg/dl) i na badaniu moczu na obecność glukozy i ciał ketonowych.

Leczenie- tylko i wyłącznie przez podawanie insuliny. Ponadto: samokontrola poziomu cukru, prawidłowe odżywianie i odpowiedni wysiłek fizyczny. Poziom glukozy we krwi powinien być sprawdzany min. 4 razy dziennie- przed śniadaniem, obiadem, kolacją i snem. Żywienie dzieci i młodzieży, oraz osób młodych z cukrzycą typu 1 powinno być dobrze zaplanowane i dostosowane do wieku i do aktywności sportowej. Najlepiej jak plan żywieniowy będzie ułożony, stale monitorowany i w miarę potrzeby modyfikowany przez specjalistę dietetyka. Ważne jest, aby dieta opierała się na 3 głównych posiłkach i zdrowych przekąskach między nimi. Posiłki spożywane powinny być regularnie co 3-4 godziny po to, by unikać spadku poziomu glukozy we krwi. Ważna jest aktywność fizyczna dostosowana do wieku i zaawansowania choroby. Ćwiczenia fizyczne, sport warto wykonywać pod ścisłą kontrolą fizjoterapeutyczną. Doświadczony fizjoterapeuta we współpracy z lekarzem prowadzącym, dietetykiem, rodzicami i dzieckiem dobierze indywidualnie zestaw ćwiczeń do codziennego wykonywania w domu i zaproponuje rodzaj sportu adekwatny do umiejętności i zainteresowań dziecka, ale także do możliwości organizmu.

Ryzyko dziedziczenia cukrzycy typu 1:
– ok 2%, gdy cukrzycę ma matka,
– ok 13%, gdy cukrzyca wystąpiła u matki przed 8. rokiem życia,
– ok 6% ryzyka wystąpienia cukrzycy u dzieci przed 20 r.ż, gdy choruje ojciec,
– 30%, gdy na cukrzycę chorują oboje rodziców.

Cukrzyca typu 2 zwana także cukrzycą INSULINONIEZALEŻNĄ występuje u ok 80% ludzi chorujących na cukrzycę. W tym typie cukrzycy występuje zarówno niewystarczająca produkcja insuliny przez trzustkę jak i brak jej działania, co doprowadza do wzrostu poziomu cukru we krwi.

Najczęściej ujawnia się w wieku dojrzałym (po 30 r.ż), aczkolwiek w ostatnich latach zauważa się zwiększającą liczbę chorujących w młodym wieku.

Na wystąpienie cukrzycy typu 2 narażone są osoby:
–  genetycznie obciążone skłonnością do jej występowania,
– z podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi,
– z nadciśnieniem tętniczym.

– z otyłością brzuszną. Parametrem pomocnym w ocenie typu otyłości jest wskaźnik talia-biodra (WHR), który uwzględnia sposób rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Wylicza się go jako iloraz obwodu talii i bioder. Otyłość stwierdza się jeśli wartość WHR> 0,9 u mężczyzn, a u kobiet WHR> 0,8 i dodatkowo wynik pomiaru obwodu talii 10 cm powyżej kolców biodrowych przekracza 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn.

Objawy:

– częste oddawanie moczu,
– przemęczenie, senność, osłabienie,
– picie dużej ilości płynów,
– zamazane widzenie,
– suchość i świąd skóry,
– uczucie zwiększonego głodu,
– mrowienie lub utrata czucia w obrębie dłoni i stóp,
– nie gojące się zakażenia skóry, pochwy i pęcherza,
– problemy z nerkami, z sercem,

Do powikłań w cukrzycy typu 2 należą:

– choroba naczyniowo- mózgowa,
– choroba wieńcowa,
– retinopatia cukrzycowa (dotyczy siatkówki oka),
– neuropatia obwodowa (dysfunkcja nerwów obwodowych),
– nefropatia cukrzycowa (niewydolność nerek),
– choroby naczyń obwodowych,
– stopa cukrzycowa.

Leczenie oparte jest głównie na uregulowaniu zaburzeń metabolicznych i zmianie stylu życia. Chorzy powinni dbać o:

– utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi w granicach 90-140 mg/dl,
– prawidłowego ciśnienia tętniczego w granicach 130/80 mmHg,
– obniżenie tzw. złego cholesterolu- frakcji LDL do 100 mg/dl (kobiety i mężczyźni),
– utrzymanie stężenia tzw. dobrego cholesterolu- frakcji HDL powyżej 50 mg/dl u kobiet i 40 mg/dl u mężczyzn,
– obniżenie stężenia trójglicerydów poniżej 150 mg/dl.

Ważnym aspektem jest także dbałość o prawidłową dietę i samokontrolę badania codziennie poziomu cukru we krwi. Niektórzy chorzy na cukrzycę typu 2 nie muszą przyjmować leków. Wystarczy stosowanie odpowiedniej diety i dobrze dobrany program ćwiczeń fizycznych, czy rodzaj uprawianych sportów. Tak jak w przypadku cukrzycy typu 1 nad pacjentem powinien czuwać zespół specjalistów: lekarz diabetolog, dietetyk i fizjoterapeuta. W przypadku pojawienia się powikłań do grupy specjalistów powinni dołączyć lekarze odpowiednich specjalizacji (np. okulista, nefrolog) oraz podolog, czyli specjalista zajmujący się pielęgnacją medyczną stóp.

Cukrzyca ciążowa– coraz więcej kobiet zmaga się z cukrzycą w czasie ciąży. Pamiętać należy, że nieleczona jest groźna dla dziecka i dla matki. Dlatego tak ważne jest badanie poziomu cukru we krwi w czasie ciąży. Cukrzycę ciążową najczęściej rozpoznaje się między 24-28 tygodniem ciąży.

Przyczyny:

– zaburzenia hormonalne,
– wiek matki powyżej 35. roku życia,
– kolejna ciąża,
– urodzenie pierwszego dziecka z masą urodzeniową wyższą niż 4,5 kg,
– nadciśnienie tętnicze,
– nadwaga,
– obciążenie genetyczne cukrzycą typu 2.

Objawy:

– wielomocz (nadmierne zwiększenie ilości oddawanego moczu),
– cukromocz (wydalanie glukozy z moczem),
– wilcze napady głodu,
– częste pragnienie,
– senność, zmęczenie, apatia,
– zawroty głowy, omdlenia,
– nudności, wymioty,
– zaburzenia widzenia,
– infekcje skóry, pochwy czy pęcherza moczowego,
– nagły i szybki przyrost wagi.

Badania:

– oznaczenie poziomu glukozy we krwi w 10 tygodniu ciąży,
– test obciążenia glukozą- badanie wykonywane między 24-28 tygodniem ciąży.

Leczenie:

– dieta cukrzycowa pod kontrolą lekarza diabetologa i/lub dietetyka dostosowana indywidualnie do kobiety z uwzględnieniem okresu ciąży, aktywności fizycznej, trybu życia i masy ciała,
– aktywność sportowa pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty,
– samokontrola badania poziomu cukru- min. 4x dziennie: rano na czczo i co najmniej 1 godzinę przed każdym posiłkiem.

Cukrzyca uznana niestety została za chorobę cywilizacyjną, która nieleczona może doprowadzić do nieodwracalnych zmian chorobowych w organizmie, a nawet do śmierci. Dlatego tak ważne są profilaktyczne badania i kontrole lekarskie, odpowiednia dieta, ruch na świeżym powietrzu i zdrowy styl życia.